ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 18، شماره 6، شهریور 1404 ، شماره پی در پی 112

تحولات ادب تعلیمی در سبک فکری نثر دوره قاجار مورد مطالعه: مسائل الحیات طالبوف

صفحه (307 - 322)
ربابه شیخ‌الاسلامی ورگهان ، نرگس اصغری گوار (نویسنده مسئول)، رضا آقایاری زاهد
تاریخ دریافت مقاله : فروردین 1404
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تیر 1404

چکیده

زمینه و هدف: در تحول سبک فکری نثر فارسی از کلاسیک به معاصر، فعالیت نویسندگان متعهد خارج از ایران برای بیداری مردم، زمینه ساز تغییر محتوای ادب تعلیمی گشت و محتوای آثاری تعلیمی همسو با تحولات سیاسی اجتماعی تغییر یافت. در این مقاله با هدف تبیین تحولات سبک فکری در ادب تعلیمی نثر دوره قاجار،کتاب مسائل الحیات عبدالرحیم طالبوف که با هدف آموزش و تعلیم برای اصلاح جامعه نوشته، بررسی شده است.

روش: جامعه آماری تحقیق، کتاب مسائل الحیات عبدالرحیم طالبوف است، گردآوری اطلاعات با مطالعه کتابخانه ای و با ابزار فیش انجام شده است و نگارش مقاله به شیوه توصیفی تحلیل میباشد.

یافته ها: طالبوف جزو نویسندگان متعهد دوره قاجار است که آثارش در تحول سبک نثر معاصر برجسته است. او با تعهد به وطن، در کتاب مسائل الحیات، ادب تعلیمی را در جهت رفع معایب کشور و اصلاح و آموزش مردم قرار داد. بدینگونه اهداف ادب تعلیمی و محتوای آن همسو با نگرشهای سیاسی اجتماعی تغییر یافت و تهذیب اخلاق با هدف رفع معایب وطن و ایجاد رفاه عمومی و مدنی برای مردم قرار گرفت، بررسی کتاب نشان میدهد: تغییر مؤلفه های تهذیب اخلاق با رویکرد آموزشی و علمی، جایگزینی رویکرد انتقادی به جای موعظه، رویکرد اجتماعی به تهذیب اخلاق، تحولات محتوایی ادب تعلیمی از دگرگونیهای ادب تعلیمی آن است و در تحول محتوایی با رویکرد انتقادی به بیان مؤلفه هایی مانند آموزش حق و حقوق و توصیه برای احقاق حق، آموزش آزادی و تلاش برای رسیدن به آن، معرفی قانون و توصیه به اجرای آن برای سعادت مردم پرداخته است.

نتیجه گیری: کتاب مسائل الحیات طالبوف نمونه اثری تعلیمی دوره قاجار است که در سبک فکری، موضوع اصلی آن، مسائل جامعه مثل حقوق افراد، آزادی و قانون میباشد و طالبوف به عنوان یک مصلح و موعظه گر اجتماع در جهت بهبود اوضاع ایران نکات تعلیمی جدید را با رویکرد انتقادی آورده است.

کلمات کلیدی
ادب تعلیمی , طالبوف , مسائل الحیات , تحول.

• آرین پور، یحیی(1375) از صبا تا نیما، تهران: زوار
• بهار، محمدتقی(1375) سیر تطورسبکشناسی نثر فارسی، 3 جلدی، تهران: امیرکبیر.
• حقوقی، محمد(1379) مروری بر تاریخ ادب و ادبیات امروز ایران (نثر،داستان)، تهران: قطره.
• خانلری، پرویز(1326) «نثر فارسی در دوره اخیر»، نشریه کنگره نویسندگان ایران، شماره 1، صص 128ـ 175
• رستگار فسایی، منصور(1380) انواع نثر فارسی، تهران: سمت.
• سبزیپور، امیر، حسنی زاد، تورج(1391)« بررسی برخی مؤلفه های تربیتی درمتون تعلیمی کهن» ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی بهار ادب، ش3: صص 195ـ 214
• صبور، داریوش(1384) از کاروان حله،دیداری با نثر معاصر فارسی، تهران: سخن.
• طالبوف، عبدالرحیم(1356) کتاب احمد، تهران: شبگیر
• طالبوف، عبدالرحیم(1357)آزادی و سیاست، به کوشش ایرج افشار، تهران: سحر
• طبرسی، فضل بن حسن(1372) مجمع البیان فی تفسیرالاقران ، تحقیق و مقدمه محمدجواد بلاغی، تهران: ناصرخسرو.
• مشرف، مریم(1389) جستارهایی درادبیات تعلیمی ایران،تهران: علمی.
• واحددوست، مهوش(1396) ادبیات ایران در دوره قاجار(نثر) تهران: سروش
• یلمه ها، احمدرضا(1395) «بررسی خاستگاه ادبیات تعلیمی منظوم و سیر تطور و تحول آن در ایران» پژوهشنامه ادب تعلیمی، ش29،صص 61ـ 90
• یوسفی، غلامحسین(1375) دیداری با اهل قلم، تهران: علمی.